Indexcijfers zijn eigenlijk percentages die een reeks getallen vergelijken met één basisgetal.
Het makkelijkst kun je de betekenis van een indexcijfer laten zien met een voorbeeld:
Enkelvoudige indexcijfers
In onderstaande tabel staat van een aantal jaren het jaarinkomen van een gemiddelde werknemer in Nederland.
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Inkomen | €33.990 | €34.000 | €34.200 | €34.500 | €35.000 | €35.700 |
| Inkomen in indexcijfer | 100 (%) |
Wanneer we indexcijfers gebruiken, gaan we alle jaren vergelijken met één bepaald jaar.
Het jaar waarmee we vergelijken noemen we het basisjaar.
In dit voorbeeld gaan we alle inkomens vergelijken met het inkomen van 2010. Dat doen we in procenten. Het
basisjaar is het hele getal = 100 (%)
We rekenen eigenlijk met procenten, maar bij indexcijfers schrijven we het %-teken niet op.
Je kunt de indexcijfers voor elk jaar uitrekenen met de 1%-manier. Maar dat duurt erg lang.
STAP 1 – Zoek een gegeven waarde en bijbehorende procenten bij elkaar
Je vergelijkt met 2010. Dus € 33.990 = 100(%)
STAP 2 – reken met deze gegevens uit hoeveel 1(%) is
Van 100(%) naar 1(%) = delen door 100.
STAP 3 – reken het gevraagde gegeven uit.
1(%) = € 339,90
Hoe vaak past dat in de gevraagde € 34.500?
Je hoeft dan alleen de derde stap in je berekening te veranderen.
Met indexcijfers is het waarschijnlijk het handigst om een formule te gebruiken:
Formule:
Daarbij is het verslagjaar het jaar waarvan je het indexcijfer wil uitrekenen.
Het basisjaar is het jaar waarmee je gaat vergelijken. In dit geval 2010. Dus € 33.990.
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Inkomen | €33.990 | €34.000 | €34.200 | €34.500 | €35.000 | €35.700 |
 |
 |
 |
 |
 |
||
| Inkomen in indexcijfer | 100 | 100,0 | 100,6 | 101,5 | 103,0 | 105,0 |
Maar wat betekent dat index-getal nu eigenlijk?
Het indexcijfer van 2012 is 100,6 → dat betekent dat het inkomen ten opzichte van 2010 met 0,6% is gestegen.
Het indexcijfer van 2015 is 105,0 → dat betekent dat het inkomen ten opzichte van 2010 met 5,0% is gestegen.
Alle indexcijfers geven aan hoeveel het inkomen is veranderd ten opzichte van het basisjaar.
Procentueel verschil bij indexcijfer
Elk procentueel verschil reken je op dezelfde manier uit.
Of het nu gaat om het verschil tussen twee bedragen in euro’s. Of een verschil in aantal producten. Of een verschil in indexcijfers.
Voorbeeld:
We willen weten hoeveel procent het inkomen gestegen is tussen 2015 en 2013.
We weten alleen de indexcijfers:
- 2015 = 105
- 2013 = 101,5
- het verschil is dus 3,5 (punten)
Dus hoeveel procent is 2015 gestegen ten opzichte van 2013.
Je gaat dus vergelijken met 2013. Dat jaar is dus 100%.
Je kunt nu verder rekenen met de 1%-manier.
STAP 1 – Zoek een gegeven waarde en bijbehorende procenten bij elkaar
Je vergelijkt met 2013. Dus 101,5 = 100%
STAP 2 – reken met deze gegevens uit hoeveel 1% is
Van 100% naar 1% = delen door 100.
STAP 3 – reken het gevraagde gegeven uit.
1% = 1,015
Hoe vaak past dat in het verschil (3,5)?
Of je kiest de snelle manier. Dan gebruik je de formule:
Formule:
Dus: 
≈ 3,4%